30 godina od genocida u Srebrenici – Crna Gora duguje uspostavljanje Dana sjećanja

Sjutra se navršava 30 godina od genocida u Srebrenici, najmasovnijeg zločina počinjenog na tlu Evrope nakon Drugog svjetskog rata.

Dolje potpisane crnogorske nevladine organizacije, Bošnjačko vijeće i građanski aktivisti i aktivistkinje odaju počast žrtvama, izražavaju solidarnost sa preživjelima i njihovim porodicama i iskazuju protest zbog propusta crnogorskih vlasti da proglase Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici, uprkos prošlogodišnjoj rezoluciji Generalne skupštine Ujedinjenih nacija za koju je Crna Gora glasala.

Podsjećamo da je prije tačno godinu dana 76 crnogorskih NVO zahtijevalo da Crna Gora proglasi Dan sjećanja na genocid u Srebrenici i da obezbijedi njegovo zvanično obilježavanje, u skladu sa Rezolucijom Ujedinjenih nacijao proglašenju 11. jula za Međunarodni dan sjećanja na genocid u Srebrenici, kao i Rezolucijom Skupštine Crne Gore o genocidu u Srebrenici iz 2021. godine i Deklaracijom Skupštine Crne Gore o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta o Srebrenici iz 2009. godine.

Međutim, Vlada premijera Milojka Spajića i Skupština Crne Gore, kojom predsjedava Andrija Mandić ništa nijesu učinili da se to i sprovede. Što je još gore, nije nam poznato da su ijedan član ili članica Vlade ili poslanik ili poslanica Skupštine Crne Gore i podnijeli takvu inicijativu.

Podsjećamo da je presudama međunarodnih i nacionalnih sudova utvrđeno da su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) od 11. do 19. jula 1995. godine, namjerno i sistematski ubili preko osam hiljada nenaoružanih Bošnjaka, starosti od 14 do 70 godina. Ubijeno je i preko šest stotina djece, a najmlađa žrtva je bila beba, rođena 13. jula 1995, ekshumirana iz masovne grobnice kod Srebrenice 2012. godine.

MKSJ i Međunarodni rezidualni mehanizam osudili su 21 osobu za zločine u Srebrenici, od kojih sedam za zločin genocida, na osnovu preko 1.500 svjedočenja i oko 28.000 dokaznih predmeta. U BiH je za ista djela pravosnažno osuđena 31 osoba, od čega 14 za genocid, u Srbiji njih pet(pripadnika specijalne jedinice policije Republike Srbije “Škorpioni”), a u Hrvatskoj dvije. Međunarodni sud pravde (MSP) je, takođe, utvrdio da je u Srebrenici izvršen genocid, a da je Republika Srbija odgovorna što ga nije spriječila, iako je to mogla i morala. Ta se presuda svakako, osim formalno, odnosi i na Crnu Goru, koja je tada bila u državnoj zajednici sa Srbijom, ali pošto ju je napustila, formalno nije obuhvaćena presudom.

Naglašavamo da je pitanje da li je genocid izvršen ili ne isključivo pravna, a ne politička kategorija. U utvrđivanju odgovornosti za izvršenje genocida u Srebrenici samo pred MKSJ je učestvovalo, u dvostepenim postupcima, ukupno 46 sudija iz 34 države. U donošenju presude MSP učestvovalo je 15 sudija iz različitih država. Negiranje genocida u Srebrenici znači negiranje međunarodnog sudstva.

Crna Gora je usvojila Deklaraciju o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta (EP) o Srebrenici 2009. godine i Rezoluciju o genocidu u Srebrenici 2021. godine, kojima je taj genocid najoštrije osudila, glasala je za UN rezoluciju o Međunarodnom danu sjećanja na genocid u Srebrenici i razriješila svog ministra pravde, ljudskih i manjinskih prava Vladimira Leposavića zbog relativizacije tog genocida. To su bili koraci ka sigurnijoj budućnosti naše zemlje i regiona u Evropskoj uniji zbog kojih možemo da budemo ponosni.

S druge strane, u vlasti u Crnoj Gori danas učestvuju i srpske nacionalističke partije koje, nažalost, negiraju taj genocid i koriste svaku priliku da ponize žrtve, insistirajući na takmičenju u “žrtvovanju” na nacionalnoj osnovi. Neodgovorna potreba da se pošto-poto favorizuju srpske žrtve, dovela je do toga da Skupština Crne Gore, po hitnom postupku, u junu 2024. godine usvaja Rezoluciju o osudi genocida u Jasenovcu i nediplomatski zadaje šamar Hrvatskoj, što je ugrozilo i pregovore sa Evropskom unijom.

Skupština Crne Gore je u proteklom periodu ignorisala zahtjev Višeg državnog tužilaštva za skidanje imuniteta poslaniku zbog govora mržnje. Ovo je bio zabrinjavajući incident koji ne priliči državi koja dokazuje privrženost vladavini prava u trci za članstvo u EU.

Ponavljamo da se odlučno suprotstavljamo politici „zločinom na zločin“, da osuđujemo donošenje „kontra rezolucija“ i da ne želimo da nove generacije odrastaju zadojene mržnjom i osjećajem provincijalne inferiornosti koja se sukobljava sa svijetom počev od najbližih susjeda.

Zahtijevamo da Crna Gora preuzme odgovornost za oblikovanje budućnosti u kojoj će nove generacije biti pošteđene novih stradanja. Žrtve zločina, svih vjera i nacija, obavezuju nas da se zalažemo za pravdu, istinu i pomirenje, i da stvaramo društvo koje poštuje i čuva svaku osobu, bez obzira na njenu nacionalnu, vjersku ili etničku pripadnost.

Pozivamo sve da nam se pridružite 11. jula u Podgorici, u 10h, u Spomen parku civilnim žrtvama, na Pobrežju, u obilježavanju Dana sjećanja na Srebrenicu.

Potpisnici/e:

Akcija za ljudska prava (HRA), Tea Gorjanc Prelević
Centar za građansko obrazovanje (CGO), Daliborka Uljarević
Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, Ervina Dabižinović
Bošnjačko vijeće u Crnoj Gori, Suljo Mustafić
Forum Bošnjaka u Crnoj Gori, Mirsad Rastoder
Centar za kulturu – Bihor, Semir Škrijelj
Alfa centar, Miloš Perović
Agora Femina, Maja Bogojević
Agencija za lokalnu demokratiju, Kerim Međedović
Aktivna zona, Miloš Marković
Alumni asocijacija Pravnog fakulteta, dr Nebojša Vučinić
Antifašisti Cetinja, Filip Kuzman
Asocijacija SPEKTRA, Jovan Ulićević
Balkanski sektor, Aner Salihović
Bolja budućnost, Ahmed Bektešević
Bona fidae, Pljevlja, Sabina Talović
CAZAS, Mišo Pejković
Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN CG), Milka Tadić Mijović
Centar za afirmaciju RE populacije – CAREP, Nardi Ahmetović
Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), Nevenka Vuksanović
Centar za demokratsku tranziciju (CDT), Milica Kovačević
Centar za obuku i obrazovanje, Aleksandra Radoman Kovačević
Centar za zaštitu i istraživanje ptica (CZIP), Jovana Janjušević
Centar za ženska prava (CŽP), Maja Raičević
Centar za monitoring i istraživanje (CeMI), Zlatko Vujović
Centar za romske inicijative, Fana Delija
Centar za razvoj nevladinih organizacija, Zorana Marković
Centar za ekonomske i evropske studije (CEES), Nenad Vujošević
Centar za građanske slobode (CEGAS), Marija Popović Kalezić
Centar za multimedijalnu produkciju (CEZAM), Blagota Marunović
Crnogorski PEN centar, dr Adnan Čirgić
Crnogorska LGBTIQ asocijacija Kvir Montenegro, Staša Baštrica
Crnogorski komitet pravnika za zaštitu ljudskih prava, Velija Murić
Crnogorski ženski lobi, Aida Petrović
Crnogorsko filološko društvo, dr Milan Marković
Crnogorsko udruženje za političke nauke (MoPSA), dr Olivera Komar
Crnogorci Danilovgrad, Alek Barović
Crnogorski helsinški odbor (CHO), Miodrag Vlahović
Crnogorski forum, Jelena Marković
Crnogorski kulturni krug, Sreten Zeković
Djeca Crne Gore, Sabra Decević
Društvo crnogorskih izdavača, prof. dr Vladimir Vojinović
Dr Martin Schneider-Jacoby Association – MSJA, Zenepa Lika
Eduko centar, Almedina Dodić
eMDe Alijansa – Zajednica crnogorskih udruženja u Njemačkoj, Emira Mustajbasić Ličina
ERA – Savez za jednaka prava LGBTI osoba na Zapadnom Balkanu i u Turskoj, Danijel Kalezić
Građanska inicijativa “21. maj“, Rade Bojović
Građanska alijansa, Milan Radović
Gradionica, Goran Janković
Green Home, Azra Vuković
Husein Paša – Pljevlja, Denijal Geljić
Husein paša, mr Emir Pilav
Ikre, Rožaje, Velida Hodžić
Inicijativa mladih za ljudska prava, Amina Murić
Inicijativa za regionalnu saradnju Crne Gore (Igmanska inicijativa), Andro Martinović
Institut za medije Crne Gore (IMCG), Olivera Nikolić
Institut za rodnu politiku “Dulcinea” Ulcinj, Hadixha Gjoni
Institut za društveno politička istraživanja „Analitico“, Ana Nenezić
Ipso Facto, Milena Popović Samardžić
Juventas, Ivana Vujović
Korifer teatar – Kolašin, Zoran Rakočević
Kuća, Pavić Radović
Kuća Nasleđa, Valon Kovaçi
LINK – Crnogorska mreža za smanjenje štete, Ranko Dacić
Mare Mare, Dubravka Raičević
Monitoring Group Ulcinj – Mogul, Xhemal Peroviq
Monte Lingva, Jadranka Đurković
Most kulture, Podgorica, Ivan Jokanović
Mreža za omladinski aktivizam, David Vukićević
Mrav, Rožaje, Munevera Sutović
Multimedijal, Željko Đukić
Naučno-tehnološki hub ZNANJE – EPISTEME, Ivan Martinović
Novi horizont, Ulcinj, Nazif Velić
Optimisti, Ana Milović Jasikovac
Opštinsko udruženje multiple skleroze Bijelo Polje, Lidija Guberinić
Pokret za razvoj Tuzi, Mustafa Pepić
Poligon za žensku izuzetnost – Sofija, Rebeka Čilović
Prima, Aida Perović
Pravozastupnik, Budislav Budo Minić
Prazan prostor, Marija Backović
Prvi ženski ekološki pokret u Crnoj Gori – Ecopatriotizam, Ivana Čogurić Rašović
Punta institut, Ulcinj, Admir Gjoni
Razvoj Vranj, Tuzi
Romska organizacija mladih “Koračajte sa nama – Phiren Amenca”, Elvis Beriša
Sigurna ženska kuća, Budislavka Mira Saveljić
Sistem, Neda Radović
Sociološki centar Crne Gore SOCEN, dr Nikoleta Đukanović
Socijalna pravda – Social justice, Marija Mijušković Kastratović
SOS Telefon za žene i djecu žrtve nasilja Plav, Esmeralda Šuvakić
SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja – Ulcinj, Hatixhe Nelaj
SOS telefon Podgorica, Biljana Zeković
STEGA, Vladimir Nikaljević
Studentska organizacija Adamas
TNT, Dragan Lučić
Udruženje LBTQ žena “Stana”, Ana Dedivanović
Udruženje likovnih umjetnika Crne Gore, Svetlana Dragojević
Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore, Marina Vujačić
Udruženje pravnika Crne Gore, Branislav Radulović
Udruženje profesora istorijeHIPMONT, Miloš Vukanović
Udruženje roditelja OAZA, Rasema Hekalo
Udruženje „Štrpci – Protiv zaborava”, Demir Ličina
Udruženje žena „Lokalni kvalitet“, Aldijana Đonović Madžar
Udruženje za podršku Roma i Egipćana, Berane, Sultan Beća
Ulcinj Info, Mustafa Canka
Forum mladi i neformalna edukacija – Forum MNE, Elvira Hadžibegović
35mm, Darko Ivanović